Prostorna i vremenska distribucija požara na teritoriji opštine Aleksinac

Apstrakt

 Uvod: Požari na otvorenom prostoru predstavljaju veliki ekološki problem i najčešće nastaju kao posledica ljudskog nemara. Često su ograničenog obima i intenziteta, ali se mogu proširiti prouzrokujući ozbiljne posledice po prirodne ekosisteme i ugroziti živote ljudi i životinja. Opština Aleksinac se suočava sa sličnim izazovima, jer se na njenoj teritoriji često registruju požari na otvorenom prostoru.

 Cilj: Namjera istraživanja je bila analiza prostorne i vremenske distribucije požara na otvorenom prostoru, kao i uočavanje obrazaca njihovog javljanja i prostornog grupisanja.

 Materijal i metode: Podaci o požarima zabeleženi MODIS senzorima preuzeti su sa NASA-ine FIRMS platforme. Podskupovi istorijskih lokacija požara, registrovani u periodu od 1. januara 2001. do 9. jula 2025. godine, preuzeti su u formatu vektorskih fajlova. Prostorna i vremenska analiza sprovedene su u softverima QGIS i PAST. 

Rezultati: Najveći broj registrovanih požara u jednoj godini zabeležen je 2007. godine, kada je ukupno registrovan 31 požar. Veliki broj požara je bio posledica male količine padavina i visokih temperatura vazduha. U periodima kada su srednje mesečne temperature vazduha bile niže, a mesečna količina padavina iznad višegodišnjeg proseka, broj požara je bio značajno manji. Prostornom analizom izdvojeno je 10 klastera, od kojih je pet locirano u dolini Južne Morave. Najveći broj požara registrovano je u Klasteru 4, koji je obuhvatao oblasti zapadno i severozapadno od Aleksinca, i koji se prostorno podudarao sa najintenzivnijom vrućom tačkom pojave požara.

 Zaključak: Meteorološki uslovi imaju ključnu ulogu u nastanku i širenju požara na teritoriji opštine Aleksinac, dok su česti požari u oktobru i martu posledica povećane poljoprivredne aktivnosti. Nenavodnjavana obradiva zemljišta imaju najveći rizik od nastanka požara na otvorenom prostoru.