Rodbinski odnosi u Štivorskom dijalektu: semantička analiza u kontekstu italijanskog i srpskog jezika

Apstrakt

 Uvod: Jezici svijeta se značajno razlikuju prema načinu kodifikacije leksike koja se odnosi na rodbinske odnose (Khalilia, Bella, Freihat, Darma & Giunchiglia, 2023). Za lingvistiku su posebno značajni jezici koji dolaze u kontakt sa jezicima koji primjenjuju drugačije sisteme kodifikacije (Honkola & Jordan, 2023). Takav primjer predstavlja štivoroto, italijanski dijalekat kojim se govori 
u selu Štivor, nadomak Prnjavora. Važno istraživačko pitanje tiče se načina na koji Štivorani leksički kodifikuju rodbinske odnose, tačnije, u kojim domenima je došlo do promjene u odnosu na izvorni sistem, imajući u vidu da se ova zajednica na teritoriji opštine Prnjavor nalazi već gotovo 150 godina, tokom kojih je došlo do intenzivnog miješanja s lokalnim stanovništvom.

 Cilj: Primarni cilj rada je opisati semantičko polje rodbinskih odnosa u štivorotu kroz prizmu uticaja jezičkog kontakta sa srpskim. Sekundarni cilj je prikupiti leksiku iz ovog domena i time doprinijeti dokumentaciji štivorskog dijalekta, koji je danas gotovo pred izumiranjem.

 Materijal i metode: Lekseme za rodbinske odnose prikupljene su iz usmenih narativa izvornih govornika u okviru projekta Štivorling (Montibeler, Runić & Falaleev, 2025). Za potrebe ovog istraživanja obavljeni su, takođe, posebno osmišljeni intervjui, kako bi se elicitirala leksika vezana za rodbinske odnose. Analiza pojmova zasnivala se na poređenju s ekvivalentima na italijanskom, srpskom i izvornom trentinsko-venetskom dijalektu, s posebnim fokusom na njihovo značenje, upotrebu i varijacije.

 Rezultati: Istraživanje semantičkog polja rodbinskih odnosa u štivorotu pokazalo je da je većina izvornih oblika sačuvana, što odražava snažnu povezanost s italijanskim korijenima i koncipiranjem porodičnih odnosa. Preuzimanje srpskih riječi pojavilo se najviše kod prisvojenih rodbinskih veza, u izražavanju šaljivih emotivnih odnosa, te u situacijama kada su određene srodničke uloge bile rijetke ili kulturno neeksponirane, pa u zajednici nije postojala stabilna terminologija.

 Zaključak: Rad predstavlja značajan korak ka razumijevanju italijansko-srpskog jezičkog kontakta na polju leksičkih uticaja, kao i očuvanju štivorskog jezičkog nasljeđa, za koji gotovo da ne postoje pisani materijali.